Concienciación e eficiencia. Entrevista a Timothy Goodson

Este mes, seguindo a liña editorial de 2020 sobre desafíos polo clima, tratamos un desafío social, como implicar aos consumidores para reducir o seu consumo enerxético. Entrevistamos a Timothy Goodson, analista da Axencia Internacional da Enerxía. 

Ás veces, nós como consumidores non nos damos conta da pegada de carbono do noso consumo eléctrico ou das oportunidades que temos de reducila. Chega coas enerxías renovables ou é necesario que os consumidores tamén nos impliquemos?

Aínda que a electricidade é unha enerxía limpa no momento do seu consumo, a xeración de electricidade é a responsable de case un 40% das emisións de CO₂ relacionadas coa enerxía a nivel mundial. Acadar os obxectivos de descarbonización en liña co Acordo de París require unha redución rápida das emisións provenientes da xeración eléctrica, pero ao mesmo tempo a nosa dependencia da electricidade está en aumento. As enerxías renovables son básicas para reducir as emisións provenientes da xeración eléctrica, con todo, algo que moitas veces pásase por alto é o papel crítico que poden xogar os consumidores. O primeiro que os consumidores poden facer é cambiar os seus electrodomésticos e aparellos eléctricos por outros máis eficientes, o que reduce a demanda eléctrica total e, por tanto, as súas facturas eléctricas. Máis aló da eficiencia, as vivendas e os negocios poden tamén empezar a consumir máis electricidade durante as horas cando as emisións provenientes da subministración eléctrica son as máis baixas, o que reduciría a súa pegada de carbono e facilitaría a integración dunha maior porcentaxe de renovables. Ao non necesitar unha infraestrutura importante e ao non implicar barreiras económicas que impidan a súa implementación inmediata, esta última acción é particularmente moi valiosa para conseguir unha rápida redución de emisións, polo que me vou a centrar nela.

Os consumidores non sempre tiveron a posibilidade de reducir as súas emisións cambiando o momento no consumían electricidade. Durante moitas décadas, a pegada de carbono do consumo eléctrico era relativamente constante ao longo do ano e durante as diferentes horas do día. Hoxe, o aumento da porcentaxe de xeración proveniente de renovables como solar fotovoltaica e eólica está a cambiar drasticamente o paradigma, aumentando a variabilidade horaria de emisións de CO2 da electricidade, o que proporciona aos consumidores aínda mellores oportunidades de reducir a pegada de carbono do seu consumo eléctrico.

A nivel mundial, espérase que as renovables representen case un 30% da xeración eléctrica en 2020, dos que un 9% provirán da eólica e da solar fotovoltaica. A porcentaxe aumenta na Unión Europea, onde se espera que un 17% da xeración proveña da eólica e fotovoltaica en 2020. A análise da AIE mostrou que o aumento de renovables variables estes últimos anos deu como resultado que a intensidade das emisións de carbono provenientes da xeración eléctrica varíe x1.4 ao longo dun día tipo na Unión Europea, o que significa que consumir electricidade ás 20h emite 280g de CO₂ por kWh, mentres que ás 6h só 200g de CO₂ por kWh. A variación da intensidade das emisións depende das condicións atmosféricas (dispoñibilidade de vento e de sol) e pode ser máis elevada en días particulares ou en países cunha alta penetración de renovables.

Nun futuro, a variación media diaria da intensidade de emisións de CO₂ por hora vai aumentar rapidamente ao aumentar tamén as renovables. É así porque a xeración fotovoltaica como é natural concéntrase ao mediodía mentres que a eólica segue patróns locais polo que pode ser máis forte pola noite.

Figura 1 – Emisións medias de CO₂ por hora provenientes do suministro eléctrico na India e na Unión Europea, 2018, e escenario 2040.
Nota: Publicada orixinalmente no IEAs World Energy Outlook 2019. As políticas de estado fan referencia ao escenario de Políticas de Estado do WOS, Desenvolvemento Sostible fai referencia ao escenario de Desenvolvemento Sostible do WOS. Podedes atopar unha descrición detallada dos escenario do WOS en World Energy Model 

Por medio de modelos de simulación de consumo e xeración por horas, a AIE simula o impacto do aumento da xeración fotovoltaica e eólica hora a hora. No noso Escenario de Desenvolvemento Sostible, a solar FV e a eólica proxéctanse para cubrir bastante máis do 50% da demanda eléctrica da Unión Europea en 2040, o que incrementaría a variabilidade diaria media de emisións de CO2 ata x3. Este aumento implicaría que programar a nosa lavadora para que funcione durante o día no canto de en as horas pico da tarde, podería reducir as súas emisións en dous terzos. A variabilidade é aínda maior na India, onde a solar FV vai xogar un papel maior para cubrir a demanda eléctrica. Cambiar o consumo eléctrico para cadralo coa dispoñibilidade de renovables podería tamén reducir as restricións e os prezos negativos, o que alentaría un aumento da xeración proveniente de renovables.

Que instrumentos sociais poderíanse utilizar para aumentar a concienciación da sociedade e involucrar aos consumidores na reducción de emisións asociadas ao seu consumo eléctrico?

Aínda que o potencial de que o consumidor reduza as súas emisións existe e vai en aumento, necesítase máis información e incentivos que animen aos consumidores para actuar.

Cada vez hai máis recursos dispoñibles que informan os consumidores en tempo real de as emisións de CO₂ provenientes do seu consumo eléctrico e que proporcionan previsións das emisións de CO₂ dos próximos días. Un maior coñecemento desta información e de ferramentas que a traduzan a mensaxes máis simples axudaría aos consumidores para entender que momento do día sería en xeral o mellor para programar a súa lavadora, quentador, cargador de vehículos eléctricos ou outros electrodomésticos para, así, minimizar as emisións. Por exemplo, incluír esta información de redes sociais populares ou nas facturas eléctricas podería aumentar a concienciación da sociedade sobre as oportunidades que os consumidores teñen á súa disposición para reducir as emisións.

Con todo, a cantidade de información e a variabilidade horaria das emisións de CO₂ pode facer que un cambio manual do consumo para reducir as emisións sexa unha tarefa abafadora para algúns. A dixitalización dos usos eléctricos poden quitar ese peso dos consumidores ao xestionar automaticamente os usos eléctricos de casas e negocios sen que teña ningún impacto na súa vida diaria. Por exemplo, cargar un vehículo eléctrico cando a pegada de carbono da electricidade é máis baixa ou arrefriar unha casa mentres que os paneis solares aínda están a xerar poden ser automatizadas sen ter ningún impacto negativo no consumidor. O potencial da dixitalización para axudar a reducir as emisións destaca a importancia do control intelixente en electrodomésticos e aparellos eléctricos que axuden aos consumidores para programalos e esquecerse do tema. O Smart Readiness Index de edificios da Unión Europea quere fomentar os avances neste tema.

Como poderían os gobernos e os medios de comunicación concienciar ao público?

As ganas de reducir as súas emisións de CO₂, pode ser suficiente para motivar a certos consumidores, pero incentivos que premien os esforzos dos consumidores aumentaría o interese. Normalmente, os prezos da electricidade do mercado almacenista son máis baixos cando a porcentaxe de renovables é maior, e mesmo poden ser negativos se hai excedente de xeración solar ou eólica. Os gobernos xogan un papel primordial á hora de establecer mercados e lexislación que permitan que os consumidores vexan os beneficios económicos de cambiar o seu consumo ás horas nas que a electricidade emite menos CO₂ e cando os prezos almacenistas son menores. Unha opción é proporcionar ao consumidores acceso ás tarifas en tempo real que reflicten a grandes liñas os prezos almacenistas, o que pode incentivar aos consumidores para cambiar o seu consumo para beneficiarse de períodos con prezos máis baixos. Tradicionalmente, as tarifas en tempo real eran máis baixas pola noite, pero a estrutura de tarifas poderíase cambiar para fomentar o uso de electricidade cando hai abundancia de subministración de solar fotovoltaica ao mediodía. As tarifas dinámicas van máis aló, ao reflectir directamente as tendencias dos prezos almacenistas. Nalgúns países, como en España, as tarifas dinámicas son a opción por defecto para novos clientes, esta é unha das maneiras nas que os gobernos poden conseguir unha resposta masiva. A resposta tamén é alta nalgúns mercados escandinavos, ademais, a maioría dos principais mercados europeos están a adoptar as tarifas dinámicas. Os cambios de tarifas deberían de acompañarse de campañas de información ao consumidor para reducir o risco de que leve unha sorpresa ao recibir a factura e axudar aos consumidores para conseguir o maior beneficio delas. Ademais, os medios de comunicación poden axudar a aumentar a concienciación da sociedade.

Á parte das tarifas, os lexisladores xogan un papel moi importante para establecer e abrir os mercados a mecanismos de resposta por parte da demanda, o que abre as portas aos consumidores para recibir pagos directos ao cambiar o seu consumo eléctrico dependendo das necesidades establecidas polos operadores do sistema eléctrico.

Podería considerarse a redución de emisións por parte do consumidor como unha transición cultural e non só como unha individual?

Conseguir os obxectivos de redución de emisións do Acordo de París e os obxectivos de 2050 de emisións cero implica algo máis que cambios tecnolóxicos no sector enerxético e que accións individuais.

Unha análise recente da AIE publicado en o World Energy Outlook 2020 fai fincapé no papel fundamental que xogan os cambios no noso comportamento á hora de conseguir os obxectivos climáticos. Un cambio masivo do consumo eléctrico ás horas nas que a xeración eléctrica emite menos CO₂ e os consecuentes mecanismos de resposta por parte da demanda proporcionan unha flexibilidade importante aos sistemas enerxéticos e facilita a integración de renovables. Alcanzar unha maior redución das emisións en liña coas ambicións de cero emisións en 2050, require que os cidadáns tomen decisións sobre o seu estilo de vida que ou ben reduzan a súa demanda de enerxía (por exemplo, voando menos a miúdo) ou que cambien a forma na que o levan a cabo (por exemplo, viaxando en tren e non en avión). O caso de estudo de AIE Emisións Cero en 2050 describe outros 11 cambios de comportamento que poderían reducir outras 2 Gt de emisións mundiais de CO₂  en 2030.

Conseguir esta redución implica que estes cambios no noso estilo de vida convértanse en norma social os próximos 10 anos. Por exemplo, o caso de studio Emisións Cero asume que a gran maioría das vivendas reducirán a súa calefacción uns 3ºC ou que a temperatura media dos ciclos de lavado de roupa reducirase en 10ºC. Unha correcta combinación de concienciación e acción gobernamental ten o potencial de demostrar que estes cambios non implican necesariamente un sacrificio, se non que poden ser beneficiosos para os consumidores e a sociedade en xeral.

A crise do Covid-19 mostrou que os cambios no estilo de vida son posibles, os individuos e os gobernos poden unirse e actuar xuntos para cambiar condutas e crear cambio cultural. Aínda que recoñece que os cambios de estilo de vida non serán posibles para todos en todas as circunstancias, a análise da AIE destaca que a implicación dos cidadáns é necesaria para evitar os peores efectos do cambio climático. Que os consumidores actúen non só reduce as emisións de CO₂ se non que tamén reduce as facturas eléctricas das vivendas, a contaminación atmosférica e outros custos asociados á transición enerxética.

Referencias

• [Artículo Asociación Internacional de la Energía 2020] – Empowering electricity consumers to lower their carbon footprint.
• [Informe Asociación Internacional de la Energía 2020] – World Energy Outlook-2020.
• [Informe Asociación Internacional de la Energía 2019] World Energy Outlook 2019.