< Volver | 27 Xullo 2023

Demanda enerxética: industrial, comercial e residencial

Moving on

Mentres que os gobernos e as empresas están cada vez máis comprometidos cos obxectivos de descarbonización, os mercados enerxéticos enfróntanse a unha forte volatilidade impulsada tanto polas tensións xeopolíticas (conflito en Ucraína) como polo incremento da demanda de enerxía; nun contexto no que os mercados aínda se atopan recuperándose das consecuencias do Covid-19. A iso, deberiamos engadir dous novos condicionantes, influídos directa ou indirectamente polos anteriores, como son: as rupturas na cadea de subministracións de produtos intermedios e a alza do prezo das materias primas que lastraron a recuperación iniciada tras o impacto inicial da pandemia.

Neste contexto, enmárcase este artigo no que se pretende dar unha visión xenérica da demanda enerxética actual analizándoa dende diversas perspectivas; tanto xeográficas, como sectoriais e temporais (con previsións ata 2050).

Consumo enerxético mundial

Segundo a base de datos ENERDATA, en 2022 o crecemento do consumo de enerxías retardouse nos dous principais países consumidores: aumentou só un 3% en Chinesa ―fronte ao 5,2% en 2021―, mentres que aumentou só un 1,8% en EEUU ―fronte ao 4,9% de 2021―. O forte crecemento económico tirou do consumo de enerxía en India (7,3%), Indonesia (21%) e Arabia Saudita (8,4%), e en menor medida en Canadá (3,8%) e Latinoamérica (2,7%, incluíndo un 2,4% en Brasil e México e un 4,5% en Arxentina). Así mesmo, produciuse un lixeiro incremento dun 3% en Oriente Medio e África ―a pesar da caída do consumo en Sudáfrica debido ás tensións na subministración de carbón e os cortes forzados no sector eléctrico―.

Pola súa banda, o consumo de enerxía primaria diminuíu en Europa un 4%, debido aos temores de recesión tras a invasión rusa de Ucraína e o aumento dos prezos da enerxía. De feito, en Ucraína caeu un 29% e en Rusia un 0.4%. O consumo de enerxía na OCDE-Asia mantívose practicamente estable e diminuíu lixeiramente en Xapón (-1,1%).

Gráfica 1. Tendencia do crecemento de consumo de enerxía mundial. Período 2021-2022. Fonte: Enerdata

As fontes de enerxía máis utilizadas a nivel mundial seguen a ser as de orixe fósil: o petróleo (29%), o carbón (27%) e o gas natural (24%), que ocupan os tres primeiros postos da clasificación.

Gráfica 2. Distribución das fontes de enerxía no consumo mundial. Ano 2021. Fonte: Enerdata.

Demanda enerxética industrial

O sector industrial mundial utiliza máis carbón que calquera outro tipo de combustible, consumindo 64,4 cuatrillóns de unidades térmicas británicas (Btu) en 2020 (segundo datos da EIA). Doutra banda, espérase que o uso de enerxías renovables aumente, a medida que diminúa o custo das tecnoloxías de enerxía renovable como a eólica e a solar. Para 2050 espérase que os combustibles líquidos sexan o tipo de combustible máis utilizado en todo o mundo, cun consumo duns 98 cuatrillóns Btu.

Gráfica 3. Consumo enerxético industrial global. Fonte EIA

En España, no ano 2021, por sectores, o segmento siderúrxico rexistrou o maior consumo eléctrico, superando o millón de toneladas equivalentes de petróleo (Mtep). O segundo posto ocupouno o segmento de alimentación, bebidas e tabaco, que consumiu máis de 969 mil toneladas Mtep en 2021; seguido do sector químico e petroquímico con máis de 849,3 Mtep.

Ese ano, o consumo eléctrico do sector industrial español ascendeu a un total de 6 Mtep.

Gráfica 4. Consumo eléctrico no sector industrial en España, ano 2021. Fonte IDAE; MITECO.

Demanda comercial e residencial

A medida que creza a poboación mundial e o estado de benestar necesitarase máis enerxía para alimentar os fogares, as escolas, as oficinas, os centros comerciais, os hospitais, centros de alimentación etc. Segundo un estudo realizado por Exxon Mobil prevese que a demanda combinada de enerxía residencial e comercial aumente ao redor dun 15% ata 2050. Impulsado polas crecentes economías dos países en desenvolvemento, o uso media de electricidade no sector residencial prevese que aumente máis do 70% ata o 2050.

Segundo a mesma fonte, en 2050, a demanda de enerxía no sector residencial e comercial na rexión de Asia Pacífico ascenderá a 54 cuatrillóns de BTU. En comparación, a demanda de enerxía no sector residencial e comercial nesa rexión ascendeu a 41 cuatrillóns de BTU en 2021.

Gráfica 5. Demanda de enerxía no sector residencia e comercial na rexión de Asia-Pacífico dende o 2000 ata o 2021. Estimacións ata 2050. Fonte: Exxon Mobil.

Segundo datos publicados por EUROSTAT, en Europa en 2021, os fogares representaron o 27% do consumo de enerxía final ―o que representa o 18,6% do consumo interior bruto de enerxía na UE―. Neste período, o gas natural representou o 33,5% do consumo de enerxía final da UE nos fogares; a electricidade o 24,6%, as enerxías renovables e os residuos o 21,2%; os produtos derivados do petróleo o 9,5% e unha pequena proporción, 2,5%, estaba cuberto por combustibles fósiles sólidos.

Se analizamos a tipoloxía de combustible no consumo final de enerxía no sector residencial constátase que países como Países Baixos (71,2%), Italia (52,6%), Hungría (51,8%) e Luxemburgo (50,1%) dependeron en máis do 50% do gas natural para satisfacer as súas necesidades no sector residencial. Países como Malta (73,6%), Suecia (50,4%), Portugal (40,62%), Chipre (44%) e España (42,66%) dependen principalmente de electricidade. Croacia (46,6%), Eslovenia (45%) e Estonia (40,2%) utilizan principalmente enerxías renovables e biocombustibles. Os fogares en Irlanda obteñen o 42,3% da súa enerxía de produtos derivados do petróleo, os fogares polacos obteñen o 21,9% da súa enerxía de combustibles sólidos.

Regiones	Combustibles fósiles sólidos (%)	Gas natural (%)	Petróleo y derivados (%)	Energía renovable y biofueles (%)	Electricidad (%)	Calor (%)
EU	2,61	33,51	9,53	21,24	24,55	8,63
Bélgica	0,46	41,9	28,48	9,7	19,29	0,17
Bulgaria	5,76	4,72	0,88	31,76	42,78	14,1
Chequia	8,09	26,47	0,61	32,09	18,87	13,87
Dinamarca	0	12,82	3,49	24,24	20,61	38,83
Alemania	0,59	42,76	13,45	15,53	20,26	7,42
Estonia	0,08	6,25	0,49	40,19	19,86	33,16
Irlanda	10,84	19,39	42,29	2,79	24,72	0
Grecia	0,08	11,67	26,67	25,13	35,61	0,84
España	0,26	24,65	16,71	15,71	42,66	0
Francia	0,06	28	9,85	24,03	34,58	3,47
Croacia	0,07	21,46	3,65	46,56	23,22	5,03
Italia	0	52,57	5,86	21,34	18	2,22
Chipre	0	0	28,28	27,71	44	0
Letonia	0,1	9,59	4,41	38,47	12,84	34,59
Lituania	2,66	13,49	3,21	31,95	17,99	30,75
Luxemburgo	0,07	50,12	27,94	5,05	16,82	0
Hungría	0,7	51,84	1,15	21,06	17,44	7,8
Malta	0	0	12,48	13,9	73,61	0
Países Bajos	0	71,2	0,35	6,01	19,33	3,1
Austria	0,2	21,31	13,39	30,22	22,75	12,14
Polonia	21,93	20,62	2,81	24,42	11,88	18,33
Portugal	0	9,52	13,02	36,81	40,62	0,03
Rumanía	0,53	36,95	3,11	37,14	13,97	8,29
Eslovenia	0	9,69	10,07	44,99	28,19	7,06
Eslovaquia	1,88	41,41	0,3	25,11	17,3	14,01
Finlandia	0	0,48	4	32,08	34,99	28,39
Suecia	0	0,38	2,56	11,79	50,42	34,85
Islandia	0	0	0,37	2,38	15,13	82,13
Noruega	0	0,03	0,11	23,27	73,43	3,16
Bosnia y Herzegovina	3,39	2,58	1,56	63,26	23,63	5,58
Montenegro	0,74	0	0,78	53,9	44,57	0
Moldavia	3,35	26,13	4,06	45,28	11,92	9,27
Macedonia Norte	0,11	0,05	1,66	36,48	53,9	7,8
Albania	0	0	22,27	22,8	54,93	0
Serbia	4,16	8,32	0,86	40,17	33,56	12,93
Turquia	13,51	51,92	1,64	12,92	20,01	0
Kosovo	0,44	0	1,87	51,83	43,85	2,01
Georgia	0	68,45	0,54	15,95	15,06	0

Gráfica 6. Participación dos combustibles (%) no consumo final de enerxía no sector residencial en Europa. Año 2021. Fonte Eurostat.

O principal uso de enerxía por parte dos fogares na UE foi para quentar os seus fogares (64,4%). A electricidade utilizada para iluminación e a maioría de electrodomésticos representa o 13,6% ―excluíndo o uso de electricidade para alimentar os sistemas principais de calefacción, refrixeración ou cociña―, mentres que a porcentaxe utilizada para quentar auga ascende a 14,5%. Os principais dispositivos de cociña requiren o 6% da enerxía utilizada polos fogares, mentres que a refrixeración de espazos e outros usos finais cobren o 0,5% e o 1,1% respectivamente. A calefacción de espazos e auga representa o 78,9% da enerxía consumida polos fogares.

Gráfica 7. Consumo de enerxía final no sector residencial en Europa, por usos. Ano 2021. Fuente: Eurostat.

Segundo datos publicados pola EIA, en EE.UU, os fogares consumiron aproximadamente 20,92 billóns de BTU en 2021. Isto supuxo un lixeiro aumento en comparación co ano anterior. O consumo de enerxía do sector residencial alcanzou o seu punto máximo en 2010, con 21,89 cuatrillones de BTU.

Gráfica 8. Consumo de enerxía no sector residencial en EEUU dende o 1975 ata o 2021. Fonte EIA, STATISTA.

Autoconsumo en España

Por último, neste contexto, resulta de especial interese facer especial mención ao autoconsumo no noso país. Segundo o Informe Anual de Autoconsumo Fotovoltaico da Asociación de Empresas de Enerxías Renovables (APPA Renovables), o investimento realizado en autoconsumo durante 2022 en España ascendeu a 3.065 millóns de €, correspondendo 1.707 millóns de € ao investimento realizado por particulares en instalacións residenciais e 1.358 millóns en instalacións industriais. A instalación residencial media é de 4,6 kW de potencia sen almacenamento cun investimento medio de 7.855€ por cada instalación. No caso das instalacións industriais, a potencia media foi de 70 kW cun investimento medio de 58.807€ por instalación. Neste punto hai que mencionar que existe moita dispersión nos datos analizados por APPA; desde pequenas instalacións de 15 kW a varios MW. Grazas aos fondos NextGenerationEU empezáronse a tramitar moitos proxectos que verán a luz durante este ano.

Gráfica 9. Nº de instalacións renovables anuais. Fonte APPA RENOVABLES.

Segundo a mesma fonte, APPA Renovables, en 2022, o acumulado de instalacións de autoconsumo xeraron un total de 4.564GWh ―incluíndo tanto a enerxía autoconsumida de forma instantánea, así como os excedentes aproveitados polo sistema eléctrico― dunha capacidade de produción de 5.631 GWh. Para ese mesmo ano, e tomando como referencia o prezo medio final de Rede Eléctrica, os cargos e peaxes asociados e as marxes de comercialización, estímase un aforro de 338€ por kW instalado para autoconsumos residenciais e de 280€ para instalacións industriais.

A realidade é que as necesidades enerxéticas reais dos consumidores son moi superiores ás potencias executadas. Que non exista maior penetración renovable obedece, principalmente, á saturación actual dos nós e redes de transporte e de distribución que impiden axustarse ás necesidades reais dos clientes finais. O 19% da xeración de autoconsumo nacional está a desaproveitarse pola dificultade da súa vertedura á rede (especialmente en instalacións superiores ao 100 kW).

Segundo datos publicados polo MITECO estímase que o potencial de autoconsumo solar fotovoltaico en España alcance 7,5 gigavatios en 2025 e 14 gigavatios en 2030 ― nun escenario de alta penetración renovable―. Nun escenario máis pesimista estímase que ascenda a 1,1 e 4,3 gigavatios en 2050 e 2030 respectivamente.