Electrificación

Seguimos con a liña editorial de 2020: desafíos polo clima. Este mes de agosto tratamos un desafío social: a completa electrificación de todo tipo de consumo enerxético. Entrevistamos a Marina Serrano, presidenta de a Asociación de Empresas de Enerxía Eléctrica (aelēc) que respondeu ás nosas preguntas sobre este desafío. 

A electrificación da sociedade é fundamental para conseguir a descarbonización, que melloras habería que levar a cabo na nosa rede eléctrica para conseguila?

Os ambiciosos obxectivos de descarbonización aprobados pola Unión Europea só poderán alcanzarse a partir da electrificación da economía. O compromiso do sector eléctrico de lograr a neutralidade de emisións para 2050 é firme e reduciu as súas emisións un 28,7 % con respecto a 2018, segundo o último informe de Avance de Emisións GEI 2019, recentemente publicado, no que se marca esta histórica caída nas emisións do sector de xeración eléctrica, un sector que supón o 13,5 % das emisións totais.

A electricidade é o vector enerxético máis descarbonizado debido á súa capacidade de integrar enerxías renovables e o que, máis que ningún outro, permite un aumento real en eficiencia enerxética.

As enerxías renovables non emiten CO2 nin outros contaminantes, non xeran residuos e son cada vez máis competitivas desde o punto de vista económico. Espérase alcanzar en torno ao 75% de xeración eléctrica renovable en 2030, incrementándose nos seguintes anos ata alcanzar a neutralidade climática en 2050.

Neste escenario, as redes preséntanse como o elemento facilitador para propiciar a transición enerxética: os operadores teñen o coñecemento e a experiencia para acometer os cambios necesarios; as redes serán chaves para a integración de renovables, mellorar a eficiencia enerxética ou flexibilizar a demanda; o uso das redes permite achegar valor para que xeradores e consumidores poidan actuar de maneira óptima ante a transformación do sector.

Por tanto, dende o punto de vista das redes de distribución, os retos aos que se enfronta o sector son importantes: dixitalizar, automatizar, planificar e mellorar os protocolos de comunicación. As necesidades de investimento ata 2030 son crecentes, polo que hai que fixar unhas condicións adecuadas para atraer o capital esixido. Para iso modificouse o límite de investimento anual en redes de distribución do 0,13% do PIB ao 0,14%, pero isto pode ser insuficiente se queremos facilitar os obxectivos de descarbonización a 2030. Un aumento ou a eliminación temporal deste límite non só contribuiría a alcanzar estes obxectivos, senón que por outra banda contribuirá á recuperación económica tras a pandemia.

Como se pode involucrar á sociedade para favorecer a electrificación?

A electrificación do noso país é moi baixa, da orde do 23%. E para cumprir cos obxectivos de neutralidade climática a 2050 será necesario que o peso da electricidade no consumo enerxético se triplique.

Os sectores intensivos en consumo de enerxía como a industria, o transporte e a edificación deben electrificarse para poder lograr os obxectivos de descarbonización da transición enerxética.

O transporte representa a cuarta parte das emisións de gases de efecto invernadoiro segundo o último informe de Avance de Emisións GEI 2019, cun incremento do 0,6 % respecto a 2018. Por tanto, o impulso do vehículo eléctrico é necesario para alcanzar os obxectivos de sustentabilidade neste sector. Mentres que, no sector da edificación, a implementación de tecnoloxías como a bomba de calor é permitirán avanzar na transición enerxética cara á descarbonización da nosa sociedade, pola súa contribución á eficiencia enerxética e a utilización de fontes renovables.

Un aspecto fundamental para que o cidadán involúcrese e acelérese o despregamento destes usos eléctricos é que o prezo da enerxía eléctrica sexa competitivo. Para non perder esa competitividade fronte a outras fontes de enerxía -que non contribúen ao obxectivo da acción climática, pero cuxos prezos son menores-, é preciso que o prezo responda os seus custos e non estea gravado por outros conceptos de política enerxética e suxeito a unha imposición que se atopa por encima do resto de bens e servizos da economía cun IVE do 21% e un Imposto Especial do 5%.

Por tanto, unha das primeiras accións que se deberían acometer é liberar ao prezo da electricidade de todos aqueles custos que non son os propios da subministración e racionalizar a carga impositiva. Porque os custos da subministración son competitivos se os comparamos cos países da nosa contorna e as expectativas son que sigan mellorando grazas ao baixo custo das renovables. De maneira que a progresiva desaparición dos cargos nas tarifas debe favorecer a electrificación.

Por suposto, a concienciación dos cidadáns e a divulgación na sociedade é outro aspecto relevante. A contribución de todos é importante e na medida que teñan coñecementos sobre as consecuencias e obxectivos, os cidadáns poderán tomar as decisións acertadas de consumo.

Recaerán os custos da acción climática nalgunha maneira sobre a electricidade e os usuarios?

De acordo con a valoración macroeconómica de o PNIEC, a posta en marcha das accións que expón xerará un aumento do PIB entre 16.500-25.700 M€ ao ano (un 1,8% do PIB en 2030). É dicir, a acción climática ten un efecto positivo sobre a economía.

En relación coas que afectan directamente o sector eléctrico, estamos a referirnos principalmente aos investimentos en renovables, en aforro e eficiencia enerxética e en redes eléctricas. Estes custos non poden ter un impacto negativo sobre o proceso de electrificación e os usuarios. As renovables maduras son tecnoloxías competitivas, mentres que as medidas de aforro e eficiencia enerxética introducen aforros na factura do usuario e, por último, o proceso de automatización, modernización e dixitalización da rede aforra na planificación e xestión da rede, tendo ademais en conta que a progresiva electrificación da economía aumentará a demanda e, por tanto, os custos unitarios que pagan os usuarios serán menores.

Pero, como comentaba antes, a saída de cargos e a redución de impostos tamén é un aspecto crítico para evitar a falta de competitividade nos prezos que pagan os consumidores pola súa subministración eléctrica en relación con outros vectores enerxéticos.

Cremos que non ten moito sentido que o principal vector enerxético da descarbonización, que é a electricidade, estea penalizado durante a transición enerxética. Poñería en perigo os obxectivos que nos estamos fixando para a descarbonización a 2050.

Pode a completa electrificación dos consumos axudar á economía e á competitividade do noso tecido produtivo?

O obxectivo a 2050 de descarbonización da economía non require da completa electrificación do consumo enerxético, aínda que si que precisa dun aumento substancial, como comentaba antes, que require triplicar o peso da electricidade. Hai moitos consumos enerxéticos que serán exclusivamente eléctricos a futuro, pero outros, especialmente algúns procesos industriais de alta temperatura, van ter máis complicado. En calquera caso, os beneficios da electrificación serán xa unha realidade a 2020, tal e como se desprende do PNIEC.

Os resultados da análise de impacto do PNIEC, ademais, así o avalan. Este informe de impacto económico, de emprego, social e sobre a saúde pública do borrador do PNIEC 2021-2030 conclúe que todos os sectores da economía aumentan a súa electrificación a 2030, o que supoñerá importantes beneficios a escala económica e de emprego, así como a nivel social e sobre a saúde pública.

Entre as conclusións, ademais do aumento do PIB que mencionaba antes, sinálase que o PNIEC mobilizará 241 mil millóns de euros de investimentos en España entre 2021 e 2030, o que creará un importante efecto expansivo na economía. Por outra banda, as medidas que se poñerán en marcha xerarán entre 253.000 e 348.000 novos empregos entre 2021 e 2030 (emprego anual non acumulado), un aumento do 1,7% no emprego en 2030 respecto ao Escenario Tendencial. Só os investimentos en renovables repercutirán en entre 107.000 e 135.000 empregos durante a década, que beneficiará á industria manufactureira, á construción, e aos servizos asociados ao sector renovable.

Tamén permitirá aforrar 67 mil millóns de euros ata 2030 respecto ao Escenario Tendencial, pola redución da demanda de importación de combustibles fósiles, o que mellorará ademais a seguridade enerxética ao ser substituída esta fonte por enerxías autóctonas.

O informe do PNIEC tamén destaca que se favorecerá aos fogares de menor renda e aos colectivos vulnerables, que verán aumentada a súa renda e o seu consumo nunha proporción maior que o resto dos fogares. E non hai que esquecer que estas medidas terán unha incidencia moi positiva tamén en termos de saúde.

Dende o seu punto de vista, é o proxecto de Lei de Cambio Climático e Transición Enerxética para alcanzar a neutralidade de emisións como moi tarde en 2050 suficiente para conseguir a electrificación en España?

Desde aelēc cremos que esta futura Lei de Cambio Climático e Transición Enerxética ten que ser a base da política enerxética que marque a folla de roteiro do próximos dez anos, un proxecto que debe servir de base para acometer a transformación non só do sector eléctrico, senón tamén do sector enerxético no seu conxunto e, como non, dos consumidores de enerxía. Debe ser o marco legal que estableza as medidas para os cambios necesarios que conduzan á electrificación da economía como vector enerxético facilitador da descarbonización e que atraia os investimentos necesarios que permitan construír un novo modelo produtivo. Desde a Unión Europea está a incidirse nesta liña de medidas: máis xeración limpa para descarbonizar e facilitar o abandono progresivo dos combustibles fósiles, á vez que se ofrecen novas posibilidades para os consumidores coa creación de novos axentes e a aparición de novas tecnoloxías que deben servir como aceleradores do cambio. Por iso, os investimentos en redes de distribución van xogar un papel porque serán estas redes as facilitadoras neutrais que garanten a integración da produción renovable e a súa posta ao dispor de todos os axentes, dotando ao sistema da flexibilidade que vai facer falta.

Todo isto non será posible sen facilitar un prezo da electricidade competitivo. Como comentei antes, os cargos e impostos fan que a opción eléctrica fronte a outros vectores enerxéticos perda atractivo a pesar de ser a máis eficiente energéticamente e a que menos contamina. Fan falta, por tanto, medidas sobre fiscalidade enerxética que corrixan esta situación para lanzar sinais claros que axuden a avanzar na descarbonización, se non queremos poñer en risco a consecución dos obxectivos que nos estamos fixando a 2030.

Por último, quero remarcar que esta é unha norma que nace con vocación de permanencia ao fixar uns obxectivos para o medio e o longo prazo. Por iso, confiamos en que, no seu trámite parlamentario, no que se atopa agora, logre o consenso social e parlamentario necesario que require unha Lei destas características.

Referencias

Más artículos de Marina Serrano